De klimaatupdate – vliegtuigen en corona

In ‘De Klimaatupdate’ geeft Arne Ven, adviseur klimaatverandering voor het onderwijs in het Global Change Ecology centrum van de Universiteit Antwerpen, ons meer informatie – goed en slecht nieuws – over wat er afgelopen maand zoal ter sprake kwam dat te maken heeft met klimaatverandering. In deel 5: hoe de coronacrisis wetenschappers meer info kan geven over de effecten van het vliegverkeer op het klimaat.

Elke dag laten duizenden vliegtuigen sporen na in onze atmosfeer. Bij de verbrandingsreactie van kerosine – de brandstof van vliegtuigen – komt waterdamp vrij. Bij verzadiging van de lucht gaat het water condenseren: rond kleine stofdeeltjes in de lucht ontstaan ijskristallen (het is daarboven erg koud). Deze ijskristallen zien wij op een heldere dag in de vorm van de typisch witte strepen in de lucht: condens-sporen.⁽¹⁾ Condens-sporen vormen dunne cirruswolken die enerzijds overdag zonlicht reflecteren, wat een licht koelend effect heeft op de aarde. Anderzijds houden deze cirruswolken meer aardwarmte vast, waardoor de aarde minder snel afkoelt. De cirruswolken en condens-sporen verkleinen zo het verschil in dag en nachttemperatuur op aarde.⁽²⁾ Aangezien ze meer warmte vasthouden dan dat ze zonlicht tegenhouden, wint het opwarmende effect ⁽³⁾: condens-sporen maken het weer, en uiteindelijk ook het klimaat, iets warmer.⁽⁴⁾

Tekstvak: Een vliegtuig laat de typisch witte condens-sporen achter (foto unsplash.com) — Een beeld dat we afgelopen zomer minder vaak zagen dan gewoonlijk: een vliegtuig laat de typisch witte condens-sporen achter (foto unsplash.com)

Op grote schaal konden deze effecten op het weer en het klimaat echter zelden getest worden. Slechts één keer eerder deed de situatie zich voor dat het vliegverkeer over een groot en druk bevlogen gebied gedurende een paar dagen aanzienlijk verminderde: na de aanslagen van 11 september 2001 op de ‘twin towers’ in New York lag het vliegverkeer boven en naar de Verenigde Staten en Canada gedurende drie dagen stil. Dit gaf voor het eerst de uitzonderlijke mogelijkheid om op grote schaal het effect van de condens-sporen te onderzoeken: in de dichtbevolkte gebieden waar het luchtverkeer normaal gesproken het drukste was, bleek in de periode na de aanslagen het verschil in dag en nachttemperatuur twee graden Celsius te verschillen met de dagen voor de aanslagen. ^{(5, 6)}

Toch waren veel wetenschappers nog niet overtuigd van de conclusies na 11 september 2001: deze toename in het verschil tussen dag en nachttemperatuur kort na de aanslagen kon te wijten zijn aan andere (weer)factoren.⁽⁷⁾ Er was een herhaling nodig van het verdwijnen van luchtverkeer om een beter beeld te krijgen van de grootschalige invloed van condens-sporen. Voor deze herhaling moesten de wetenschappers echter wachten tot… maart 2020.

Door de coronacrisis nam tijdens de maanden maart, april en mei het aantal vluchten wereldwijd drastisch af, en ook in juni tot oktober is de luchtvaart nog steeds in crisis.⁽⁸⁾ Volgens sommige metingen leidt dat tot soms wel 90% minder vliegtuigstrepen⁽⁹⁾, wat zou moeten leiden tot een groter verschil tussen dag- en nachttemperatuur in vergelijking met niet-coronatijden. De resultaten van deze studie zouden later dit jaar gepubliceerd worden.

Deze studie is belangrijk om de totale impact van vliegtuigreizen op het klimaat te meten. De bijdrage van de luchtvaart aan de ‘door de mens veroorzaakte’ klimaatopwarming via voornamelijk de CO₂-uitstoot werd geschat op zo’n 2% ⁽¹⁰⁾, maar door ook rekening te houden met de ‘waterdamp-uitstoot en bijgevolg het vormen van condens-sporen’ zou het eerder 3,5% zijn ⁽¹¹⁾. Het verschil is wel dat de effecten van de condens-sporen snel verdwijnen wanneer we zouden stoppen met vliegen, terwijl de uitstoot van CO₂ blijvend is voor mogelijk honderden jaren ⁽¹²⁾.

Om de klimaatdoelstellingen te behalen – om klimaatneutraal te worden tegen het midden van deze eeuw -, zal ook de CO₂-uitstoot van vliegtuigen omlaag moeten. Dit wordt een hele uitdaging; zeker indien er na de coronacrisis terug evenveel gevlogen zou worden als voordien. ‘Airbus’ kwam alvast met plannen naar buiten om een ‘nul-uitstoot’ vliegtuig te bouwen dat vliegt op waterstof en in 2035 al in dienst zou kunnen zijn ⁽¹³⁾.

Bronnen

De klimaatupdate – vliegtuigen en corona

Search

Recent Posts